به گزارش اصفهان زیبا؛ انتقال تجربه، بیان چالش‌ها و روایت راهکارها در حوزه بازآفرینی شهری، محور دومین جلسه شورای سیاست‌گذاری دبیرخانه‌های انتقال تجارب بازآفرینی هفت منطقه کشور بود.
این جلسه به میزبانی سازمان نوسازی شهر تهران و با حضور معاون وزیر راه و شهرسازی و رؤسای هفت دبیرخانه از جمله مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان (در جایگاه ریاست دبیرخانه منطقه دو کشور) برگزار شد.
روایتی از گفت‌وگوهای مطرح‌شده را در ادامه می‌خوانید.
اگر به شهرهای مهم تاریخی ایران نگاهی بیندازیم، با چند واژه روبه‌رو می‌شویم که سرنوشت گذشته، حال و آینده این شهرها را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار داده‌اند.
دو اصطلاح «بافت فرسوده» و «بافت تاریخی» که گاهی به جای همدیگر استفاده‌شده‌اند و تیشه به ریشه تاریخ کهن‌شهرها زده‌اند، از این جمله‌اند.
در همین راستا، اصطلاحات «نوسازی»، «بهسازی»، «مرمت»، «احیا» و «بازآفرینی» هم از جمله اصطلاحات حساسی هستند که می‌توانند حال بافت‌های تاریخی اندک باقی‌مانده شهرهای ایرانی را بهتر کنند، اگر درست و به‌جا استفاده شوند.
درک این نکات، باعث می‌شود به اهمیت کار دبیرخانه‌های انتقال تجارب بازآفرینی در کشور پی ببریم.
آئینی: طرح پویش «محله امن» در بافت‌های فرسوده و تاریخی
معاون وزیر راه و شهرسازی صحبت‌هایش را با تسلیت به مناسبت ایام محرم آغاز و تصریح کرد: «سازمان نوسازی هم در مباحث سازمانی و هم در ایجاد همگرایی در کل کشور سازمانی پیشرو است.
آنچه از مدیران و دستگاه‌های منطقه‌ای انتظار می‌رود، بسترسازی و کمک به شهرداری برای پیشبرد و تحقق اهداف بازآفرینی است و انتظار می‌رود در سطح ملی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت کشور با همفکری و همراهی دو بال کالبد و غیرکالبد را با همدیگر سیاست‌گذاری کنند تا کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده بیشتر و حال مردم بهتر شود.
محمد آئینی اضافه کرد: «آگاهی‌رسانی و برقراری ارتباط چهره به چهره در بافت‌های فرسوده، بسیار حائز اهمیت است. طرح پویش “محله امن” به عنوان یک الگو توسط شهرداری‌ها باید در سطح کشور اجرایی شود».
هدایت: پنجاه درصد بافت فرسوده تهران، نوسازی شد
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در بخش بعدی نشست به روایت تجارب نوسازی در پایتخت پرداخت و خاطرنشان کرد: «شهرداری تهران از سال گذشته و برای نخستین بار ادارات نوسازی در مناطق را مستقر کرده است. این ادارات به نسبت اهمیت منطقه به لحاظ وسعت بافت فرسوده و محدوده‌های هدف بازآفرینی درجه‌‌بندی و دستور کار آن‌ها در مناطق مشخص شده است.»
مهدی هدایت با بیان اینکه پایش و ارزیابی عملکرد مناطق در بحث مسکن و نوسازی در شهرداری اتفاق مثبتی است که از سال گذشته در شهرداری اتفاق افتاده، تصریح کرد: بیشترین ضریب ارزیابی در مناطقی که دارای بافت فرسوده هستند، برای عملکرد آن‌ها در مباحث نوسازی و مسکن درنظر گرفته شده است.
محدوده هدف بازآفرینی پایتخت از 4427 هکتار به 7000 هکتار از سوی شرکت بازآفرینی شهری ایران بر اساس شاخص‌های جدید شورای عالی معماری و شهرسازی افزایش یافته و ابلاغ آن به مناطق طی روزهای آتی رخ خواهد داد.
رئیس دبیرخانه انتقال تجربیات کلان‌شهرهای منطقه یک کشور افزود: پس از ابلاغ بسته‌های تشویقی بعد از 10 سال شاهد افزایش 62 درصدی صدور پروانه در بافت‌های فرسوده بودیم و در سه ماه گذشته نیز صدور پروانه در بافت بیش از 200 درصد رشد داشته است.
استقرار مدیران نوسازی، فعال‌سازی ستادهای بازآفرینی در مناطق، ایجاد محلات الگو با رویکرد معماری سبز، تأمین خدمات و استفاده از فناوری‌های نوین، اضافه شدن خدمات مورد نیاز محلات با تعیین تکلیف و خروج پادگان‌های شهر تهران، تهیه طرح‌های موضعی و موضوعی برای بیش از 3800 هکتار، تدوین برنامه اقدام مشترک شهرداری و دولت برای بازآفرینی بازار بزرگ تهران و مشخص‌کردن وظیفه و مسئولیت دستگاه‌های ذی نقش از دیگر فعالیت‌های انجام شده بوده است.
هدایت با بیان این که در حال حاضر حدود 50 درصد از بافت فرسوده شهر تهران نوسازی شده، گفت: تقریبا به لایه سختی از کار رسیده‌ایم که میزان مشارکت مالکان با بخش خصوصی کمتر شده است.
اگر بتوانیم برای این افراد سقف تسهیلات مسکن با بهره پایین را افزایش دهیم و بازپرداخت تسهیلات را طولانی‌تر کنیم، بخش مهمی از موضوع مسکن در بافت‌های فرسوده که دارای هویت و زیرساخت‌های لازم هستند، حل خواهد شد.
ایزدخواستی: توسعه پایدار شهرها به میزان تولید و انتقال علم بستگی دارد
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان نیز طی سخنرانی در نشست شورای سیاست‌گذاری دبیرخانه‌های انتقال تجارب بازآفرینی کشور، تصریح کرد: «مهم‌ترین کارکردهای دبیرخانه‌های انتقال تجارب بازآفرینی شهری در سطح کشور، کشف و شناسایی تجارب موفق، تبیین مبانی نظری با کمک دانشگاه‌ها و شخصیت‌های علمی، انتقال مفاهیم علمی و تجربی به کسانی که در حوزه بازآفرینی مسئولیت دارند و تربیت و آموزش مدیران و کارشناسان زبده حوزه بازآفرینی در سطح شهرداری‌های کشور است؛ افرادی که نسبت به مسئله بازآفرینی شهری حساس و از مبانی نظری و تجربه‌های موجود در سطح ایران و جهان نیز آگاهی داشته باشند.»
محمدعلی ایزدخواستی اضافه کرد: این دانش که ترکیبی از علم و تجربه است، به ایجاد آگاهی منجر خواهد شد و می‌توان به جایی رسید که افرادی در پست‌های مدیریتی و کارشناسی، بازآفرینی شهری را به عنوان یکی از ارکان توسعه بشناسند و در برنامه‌ها و اقداماتشان از آن استفاده کنند.
اگر بتوانیم این اتفاق را رقم بزنیم بعد از چند سال می‌توانیم ادعا کنیم که تعداد قابل ملاحظه‌ای مدیر و کارشناس زبده تربیت کردهایم و مسئله بازآفرینی به صورت مستمر در جامعه ساری و جاری خواهد بود.
ایزدخواستی سپس به تجربه‌هایی که در اصفهان رقم زده شده نیز اشاره کرد و افزود: «دوره‌های آموزشی دبیرخانه منطقه 2 کشور هر هفته پنجشنبه‌ها برگزار می‌شود و مسائل مختلف حوزه بازآفرینی، چه بافت تاریخی و چه بافت ناکارآمد، چه در قالب مبانی نظری و چه در قالب بیان تجربیات، طی این دوره‌ها در اختیار مدیران و کارشناسان حوزه بازآفرینی شهرهای اصفهان، فارس، قم و یزد قرار می‌گیرد. دبیرخانه‌های دیگر می‌توانند از تجربیات اصفهان و دبیرخانه منطقه 2 استفاده کنند».
به گفته مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان طی هفت ماه برگزاری اخیر 18 نشست، دو میزگرد تخصصی (به عبارتی 5763 نفرساعت) و صدور 1921 گواهی از جمله فعالیت‌های دبیرخانه انتقال تجارب بازآفرینی منطقه2 کشور بوده‌اند.
طی سخنرانی در هر جلسه دو ساعته، حضار از جوانب مختلف تجربه بیش از یک دهه‌ای یک شهر مطلع شده‌اند. این انتقال تجارب، سؤالات زیادی را هم در نظر مدیران شهری آشکار کرده که پاسخ به این سؤالات، در اصل پاسخ به مسائل اساسی حوزه بازآفرینی است.
رئیس دبیرخانه انتقال تجارب بازآفرینی منطقه 2 کشور تأکید کرد: همه باید به این نتیجه برسند که بازآفرینی پایدار شهری یکی از مهم‌ترین اصول توسعه به‌ویژه در بافت‌های ناکارآمد و بافت‌های تاریخی نیازمند نوسازی و بهسازی است. نخستین گام در این مسیر نیز، آگاه‌سازی است.
امروز دبیرخانه‌های انتقال تجارب بازآفرینی در سطح کشور باید بتوانند در ارتباط مستمر با دانشگاه‌ها و افراد صاحب‌نظر، مسائل حوزه را رصد کنند و از راه برگزاری دوره‌های آموزشی، این تجارب را در اختیار مجریان امر در حوزه مدیریت شهری قرار دهند.
او از موضوعات «تجمیع مسکن» و «پروژه‌های محرک توسعه در بافت فرسوده» به عنوان مسائلی یاد کرد که در جامعه به آن‌ها کمتر پرداخته شده؛ اما در دبیرخانه انتقال تجارب بازآفرینی منطقه 2 کشور مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند.
هدف این است که با برگزاری نشست‌ها و جلسات علمی و آموزشی مختلف، مدیران و کارکنان بیشتر با این مباحث آشنا شوند، نقد و نظر بیشتری در این حوزه‌ها مطرح شود و سطح دانش ملی در این زمینه‌ها افزایش یابد.
ایزدخواستی در پایان سخنرانی‌اش در این نشست، تأکید کرد: «توسعه پایدار شهرها (به ویژه کلان‌شهرهای کشور که با افزایش جمعیت در دهه گذشته مواجه بوده‌اند) به شدت وابسته به این است که به چه میزان تولید دانش اتفاق می‌افتد و چقدر این دانش را به اشتراک می‌گذاریم».
به روایت او اشتراک درست دانش و طرح مبانی مختلف می‌تواند به نهادینه‌کردن حوزه بازآفرینی شهری در سطح جامعه، بسیار کمک کند.
«بازآفرینی شهری» در کهن‌شهرهای تاریخی ایران
عبارت «بازآفرینی شهری» آن‌طور که در آیین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار مصوب هیئت وزیران در خرداد 1397 ذکر شده، معنای دقیقی دارد.
به عبارت روشن‌تر، طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار، طرح‌ها و برنامه‌های احیا، بهسازی و نوسازی هستند که در چهارچوب طرح‌های توسعه شهری (اعم از جامع و تفصیلی) در محدوده محلات هدف برنامه‌های بهسازی و نوسازی شهری و در محلات مختلف اجرا می‌شوند؛ از جمله محلات دارای بافت‌های فرسوده میانی، سکونتگاه‌های غیررسمی، محدوده‌های تاریخی نیازمند احیا، بهسازی و نوسازی، پهنه‌های شهری با پیشینه روستایی و پهنه‌های دارای کاربری ناسازگار با کاربری‌های شهری.
هدف از بازآفرینی شهری هم بهبود پایداری کالبدی، اقتصادی و اجتماعی این بافت ها با رعایت اصول شهرسازی، فنی و معماری و در بردارنده ارزیابی مالی و اقتصادی است و به تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان می‌رسند.
از حدود دو سال پیش انتقال تجربیات بازآفرینی شهری با همت سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، وزارت راه و شهرسازی و شرکت بازآفرینی آغاز شده است؛ در همین راستا کل کشور به پنج منطقه تقسیم شد و رسالت اصلی این دبیرخانه جمع‌آوری تجربیات برتر در حوزه‌های مختلف بازآفرینی شهری، انتخاب تجربیات برتر و انتقال و انتشار آن به کل کشور است تا این تجربیات به صورت درس‌آموز انتقال یابد.
بر همین اساس در سال 1401 به همت سازمان شهرداری‌ها و شرکت بازآفرینی شهری، آیین‌نامه و نقطه‌ضعف‌ها مورد بازنگری قرار گرفت؛ به گونه‌ای که براساس برنامه‌های دبیرخانه نشست‌های تخصصی با اساتید دانشگاه، صاحب نظران حوزه بازآفرینی شهری و مسئولان اجرایی این حوزه به صورت دوره‌ای و منظم، برگزار می‌شود تا زمینه اشتراک تجربیات و فضای گفتوگو فراهم شود.
«انتقال تجربیات بازآفرینی» به میزبانی اصفهان
در تقسیم‌بندی ملی، اصفهان، فارس، قم و یزد در منطقه 2 طبقه‌بندی شده‌اند و مسائل مربوط به حوزه بازآفرینی این چهار استان ذیل «دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه دو کشور» قرار می‌گیرد.
ریاست این دبیرخانه هم بر عهده مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان گذاشته شده است.
این دبیرخانه طی یک سال گذشته، نوزده نشست هفتگی آنلاین با عنوان انتقال تجربه برگزار کرده که مخاطب هدفشان، مسئولان و تصمیم‌گیران حوزه بازآفرینی شهری شاغل در فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها و استانداری‌های چهار استان منطقه بوده‌اند.
