به گزارش اصفهان زیبا؛ اگر موزه‌ها به لحاظ اجتماعی رشد کنند، کارکرد اقتصادی نیز پیدا خواهند کرد؛ در این راستا برگزاری نمایشگاه، تور، تولید محتوای تخصصی و اقداماتی ازاین‌دست منجر به درآمدزایی و رونق اقتصاد موزه‌ها خواهد شد.
موزه‌ها باید بتوانند به‌طور دائم مشتریانشان را حفظ کنند و ارتباطاتشان را گسترش دهند. اگر ورود افراد به موزه‌ها فقط به قصد بازدید از موزه باشد و امور دیگری در اختیار آن‌ها قرار نگیرد، استقبال از موزه‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند.
موزه‌ها می‌توانند اطلاعات را به همراه سرگرمی در اختیار افراد قرار دهند تا درآمدزایی کنند. باتوجه به رقابت‌های جهانی در عرصه گردشگری باید بسته‌های جذابی برای موزه‌ها در‌نظر گرفته شود؛ چون موزه‌ها نقش مؤثری در جذب گردشگران دارند؛ اما موزه‌ها به‌طورمعمول از فعالیت‌های جنبی غافل شده‌اند و این باعث شده نتوانند درآمدزایی چندانی داشته باشند.
به گفته عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان، موزه‌ها مؤسسات غیرانتفاعی و فضاهای خدمات‌رسانی فرهنگی‌اجتماعی هستند که باید بدون اهداف مادی در خدمت مردم باشند و از طریق انجام فعالیت‌های جنبی و به‌واسطه گسترش ارتباطات اجتماعی کسب درآمد کنند؛ درواقع موزه‌ها وقتی به لحاظ اجتماعی رشد کنند، به لحاظ اقتصادی هم رشد پیدا خواهند کرد.
این‌طور که مرضیه حکمت به اصفهان‌زیبا می‌گوید: موزه‌ها تا زمانی که نقششان را به‌عنوان نهاد اجتماعی پیدا نکنند، به لحاظ اقتصادی موفق نمی‌شوند. با وجود این تفاسیر، اولین گام برای تحقق این امر اصلاح قوانین است تا نقش اجتماعی موزه‌ها پررنگ شود و جایگاه موزه‌ها در اجتماع تحکیم و تثبیت شود.
تورهای تماتیک و نمایشگاه برگزار شود
حکمت می‌افزاید: موزه‌ها مؤسسه‌های خدمت‌رسان هستند؛ یعنی به ازای محتوایی که به جامعه ارائه می‌کنند، باید درآمد کسب کنند؛ برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی و تورهای تماتیک ازجمله اقداماتی هستند که موزه‌ها می‌توانند به‌واسطه آن‌ها درآمدزایی داشته باشند؛ به‌عنوان‌مثال برای افرادی که به نقاشی علاقه‌مندند تورهایی برگزار می‌شود تا به‌واسطه آن رنگ‌دانه‌هایی که در نقاشی‌های چهل‌ستون استفاده‌شده را معرفی می‌کنند.
او خاطرنشان می‌کند: یا به‌عنوان‌مثال برای افرادی که به هنر کاشی‌کاری قاجاری علاقه‌مندند تور موضوعی دررابطه با کاشی‌کاری‌های قاجاری درگاه مسجد سید برگزار می‌شود یا سیر تحول تزیینات مساجد در قالب برگزاری تورها توضیح داده می‌شود. یا مثلا برگزاری تور با موضوع آداب نشستن افراد جلوی دربار صفوی برای مخاطبان جذابیت داشته است.
مدیر گروه موزه و گردشگری دانشگاه هنر اصفهان می‌افزاید: درواقع این‌ها تورهای جهت‌دار و هدایت‌شده‌ای هستند که در موزه‌ها برگزار شده و ازآنجایی‌که برای مخاطبان جذابیت ایجاد می‌کنند منجر به خلق عایدات مالی هم خواهند شد؛ همچنین برگزاری تورهایی درباره معرفی نظام آب‌رسانی که چطور آب از مادی نیاصرم وارد و تقسیم می‌شده یا برگزاری تور درباره نحوه پخت قهوه از آنجایی که از نوشیدنی‌های دربار صفوی بوده و پخت آن سه ساعت به طول می‌انجامیده و همچنین برگزاری تور طلوع صبح در چهل‌ستون به همراه سرو صبحانه یا برگزاری تور موسیقی و برگزاری تورهایی به زبان‌های مختلف به‌واسطه جذابیتشان و حرف‌های نویی که زده می‌شود منجر به رونق بازار موزه‌گردی اصفهان خواهند شد.
حکمت اذعان می‌کند: از سوی دیگر برگزاری نمایشگاه‌ها توسط موزه‌ها نیز می‌تواند برای آن‌ها درآمدزایی به دنبال داشته باشد؛ به‌عنوان‌مثال نمایشگاه سبیل‌آرایی مردان صفوی نمونه‌ای از نمایشگاه‌هایی است که به‌واسطه جذابیت موضوعی‌شان منجر به درآمدزایی شد. در دوران صفوی سبیل افراد براساس مرتبه شغلی‌شان متفاوت بوده که وقتی این موضوع با معرفی تابلوها و روایت اینکه چه افرادی براساس مرتبه شغلی‌شان چه نوع سبیلی داشته‌اند معرفی و توضیح داده می‌شود؛ استقبال از نمایشگاه هم افزایش پیدا کرده و به‌تبع آن این نمایشگاه کارکرد اقتصادی پیدا می‌کند. علاوه بر این برگزاری نمایشگاه‌هایی درباره آداب مهمان‌پذیری و سفره‌داری دربار صفوی ازجمله نمایشگاه‌های دیگری است که برای مخاطبان جذابیت ایجاد کرده است.
هویت‌بخشی به اشیا درآمدزاست
مدیر گروه موزه و گردشگری دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: برخی اشیا در اختیار افراد هستند که خیلی گران نیستند و ممکن است ارزش تاریخی ویژه‌ای نداشته باشد؛ ولی از ارزش اطلاع‌رسانی و محتوای دانشی برخوردارند. اما وقتی به آن‌ها هویت می‌بخشیم جذابیت پیدا می‌کنند؛ بنابراین می‌توان فضایی را به مردم اختصاص داد که این اشیا را معرفی کنند مانند برخی صندوقچه‌ها که می‌توان در یک روز مشخص از هفته یک ویترین نمایشگاهی در اختیار افراد قرار داد تا اشیای موردنظر را معرفی کنند.
او می‌افزاید: به این فرایند توضیح دادن در موزه‌شناسی تفسیر اطلاق می‌شود. به‌عنوان‌مثال موزه‌ها می‌توانند فراخوان دهند که تمامی عکس‌ها در فاصله بین سال‌های 1320 تا 1345 جمع‌آوری و به موزه آورده شوند. در معرض دید گذاشتن این عکس‌ها به‌واسطه جذابیتشان برای مخاطبان نوعی درآمدزایی برای موزه‌هاست. موزه‌ها می‌توانند با اشیا برندسازی کنند.
حکمت اظهار می‌کند: این کار که یک صف از دانش‌آموزان از موزه‌ها بازدید کنند، بازدید نیست؛ بلکه ضدبازدید است. این بازدیدها منجر به درآمدزایی نمی‌شود، بلکه برگزاری اقداماتی که برای مخاطب تجربه منحصربه‌فردی ایجاد کند منجر به ایجاد درآمد خواهد شد.
موزه‌ها هیئت‌امنایی اداره شوند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: یکی از دلایل استقبال‌نکردن موزه‌ها از برگزاری این رویدادها این است که منفعتی که از این طریق حاصل می‌شود به موزه‌ها برنمی‌گردد. موزه‌ها باید به‌صورت هیئت‌امنایی اداره شوند و باید بین کارکردن و کارنکردنشان تفاوت وجود داشته باشد تا بتوانند با یکدیگر رقابت کنند. وقتی موزه‌دار درصورتی‌که کار بکند یا کار نکند حقوق ماهیانه دریافت می‌کند، چه الزامی برایش وجود دارد تا این تورها، نمایشگاه‌ها و رویدادها را برگزار کند.
او عنوان می‌کند: موضوع دیگر اینکه سیاست موزه‌داری کشور نگهداری و جمع‌آوری است و ارائه و ارتباط به نسل بعدی موزه‌ها ارتباط پیدا می‌کند. موزه‌ها به‌واسطه برقراری ارتباط قوی با جامعه مبدأ و با جامعه میزبان می‌توانند کارکرد اقتصادی پیدا کنند.
موزه‌ها تجربه منحصربه‌فرد ایجاد کنند
مدیر گروه موزه و گردشگری دانشگاه هنر اصفهان خاطرنشان می‌کند: موزه‌ها چه دولتی باشند و چه خصوصی تا زمانی که پررفت‌و‌آمد نباشند، کارکرد اقتصادی هم پیدا نمی‌کنند. چالش اصلی موزه‌ها بحث ارتباطات اجتماعی است. وقتی موزه‌ها به مردم تجربه منحصربه‌فرد دهند مردم هم استقبال می‌کنند. در هیچ مؤسسه خدمت‌رسانی نمی‌توان نشست و اعلام کرد بقیه به سمت ما بیایند. این موضوع درباره موزه‌ها هم صدق می‌کند.
برخی موزه‌های اصفهان ضعیف عمل می‌کنند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان خاطرنشان می‌کند: بر اساس تعریف شورای بین‌المللی موزه‌ها، موزه یک مؤسسه غیرانتفاعی است که درهایش به روی مردم باز است. موزه‌ها جمع‌آوری می‌کنند، حفاظت می‌کنند و تفسیر می‌کنند؛ علاوه براین ارتباط برقرار می‌کنند و تمامی این فعالیت‌ها را باهدف لذت و آموزش و پژوهش انجام می‌دهند.
حکمت عنوان می‌کند: بسیاری از مجموعه‌هایی که در اصفهان عنوان موزه خصوصی دارند با تشکیک می‌توان به موزه بودن آن‌ها نگریست؛ آن‌ها مجموعه‌هایی هستند که در ایام تعطیل درشان باز است و چند نفر کلیددار وارد فضا می‌شوند و در را می‌بندند؛ بازدید مستمر هم از این مکان‌ها انجام نمی‌شود.
مدیر گروه موزه و گردشگری دانشگاه هنر اصفهان عنوان می‌کند: کارکرد برخی موزه‌های اصفهان مانند خانه مشروطه اصفهان با روایتی که این موزه دارد متفاوت است؛ به‌گونه‌ای که این موزه به مکانی برای عکاسی تبدیل شده است. یا مثلا موزه نساجی اصفهان با ظرفیت ویژه‌ای که به لحاظ محتوا در اختیار دارد، مردم با این مفاهیم غریبه هستند. برخی مواقع این موزه باز است و برخی مواقع تعطیل است.
حکمت می‌افزاید: اصفهان بیشتر موزه‌های فضای باز دارد مانند میدان نقش‌جهان، مسجد جامع، محور تاریخی فرهنگی چهارباغ یا پل‌های اصفهان. برخی موزه‌های کشور مانند موزه عروسک‌های تهران به نسبت موفق‌تر عمل کرده‌اند چون این موزها روایت و مجموعه‌سازی می‌کنند و فرهنگ اقوام را از طریق عروسک‌های محلی نشان می‌دهند.
