به گزارش اصفهان زیبا؛ در دو شماره پیش از زواره قدیم و زواره بعد از اسلام با نظر محمد‌علی عظیمیان زواره، نویسنده صحبت شد و حال در ادامه:
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری سال 1390 هجری شمسی استان اصفهان متشکل از 51 بخش بوده است. لذا زواره، از پهناورترین بخش‌های مستقل استان اصفهان است که در کرانه جنوبی کویر مرکزی غنوده است.
زواره، کهن دیار گرانقدری با وسعت بیش از 6هزار کیلومتر مربع و متشکل از یک مرکز شهری به نام زواره است.
دو دهستان به نام‌های دهستان سفلی به مرکزیت روستای شهراب و دهستان ریگستان به مرکزیت روستای تلک‌آباد و 163 روستا و مزرعه است.
از نزدیک‌ترین روستاهای دهستان سفلی به شهر زواره، روستای درباغ و تل‌آباد است که به ترتیب در فاصله 8 کیلومتری و 4 کیلومتری جنوب شرقی زواره قرار دارد. دورترین روستاهای دهستان سفلی به شهر زواره گُل‌شکنان و کهیاز است که در فاصله 60 کیلومتری زواره قراردارد.
از نزدیک‌ترین روستاهای دهستان ریگستان به زواره، روستای تلک‌آباد است.
این روستا در فاصله 2 کیلومتری غرب زواره قرار گرفته و از دورترین روستاهای دهستان ریگستان به زواره روستاهای تجره و باقرآباد است که به ترتیب در فاصله 14 و 20 کیلومتری زواره قرار دارد.
منطقه زواره از طرف غرب به شهر مهاباد(اردستان-اصفهان) از شرق به نائین و انارک(اصفهان) و از سمت شمال به کویر مرکزی(گرمسار) و از جنوب به شهر اردستان(اصفهان) پهلو می‌زند.(توسط آخرین تپه ماهوره‌ای کوهستانی که مردم زواره به آن گِل سرخه می‌گویند، محدود می‌شود.)
در حال حاضر جمعیت شهر زواره 10هزار نفر است و جمعیت منطقه زواره بالغ بر 18هزار نفر، که در ایام محرم و تعطیلات این رقم افزون‌تر است.
زواره، مأمنی ریشه‌دار با شیعیان شریف و مومنان و خاندان‌های عفیف است که از دیرباز خاستگاه تشیع بوده و هست.
اما، مجموعه بناهای تاریخی که در این شهر بر قامت تاریخ کهن آن استوار شده است، حکایت از هویت فرهنگی و مهارت هنری از سابقه بسیار دیرینه‌ای دارد.
در رأس آن مسجد جامع زواره، تحت عنوان نخستین مسجد چهار ایوانی در ایران، از قرون اولیه اسلامی با نامی بلند و ارجمند بر تارک کویر مرکزی ایران می‌درخشد.
دومین مناره تاریخ‌دار در ایران بعد از مناره مسجدجامع سرخه ساوه(453 هجری قمری)، مناره رعنای مسجد بنکویه زواره(461 هجری قمری) و مناره مسجد جامع کاشان(466 هجری قمری) و مناره مسجد برسیان برخوار(491 هجر قمری) را می‌توان نام برد.
ضمنا مناره مسجد پامنار در میان بافت قدیمی زواره با قامتی بلند و استوار ایستاده و گویی در قنوت نغمه عرفان می‌خواند.
مستحکم‌ترین و تاریخی‌ترین قلعه بعد از قلعه‌الموت رودبار قزوین، قلعه ابوعلی دهدار زواره‌ای است که در بافت قدیمی زواره پابرجاست و 900سال از عمر آن می‌گذرد.
زواره؛ سرچشمه جوشان علم، ادب و فرهنگ
زواره طی قرون گذشته و به‌طور متمادی کانون علم و ادب و فرهنگ بوده و بی‌جهت نیست که زواره را سرچشمه جوشان علم و ادب و فرهنگ نامیده‌اند.
این خطه، در هر عصر و زمانی، مردانی بلند‌نامی را در دامان خود پرورانده که نقش آنها در ترویج دین و تمدن و نشر فرهنگ اسلامی تأثیر به سزایی داشته است.
از جمله شخصیت‌های علمی، مذهبی و مشاهیر عبارت‌اند از:
فخرالدین علی‌بن‌حسن زواره‌ای صاحب ترجمه‌الخواص(مفسرقرآن در عهد صفوی)
سیدغیاث‌الدین جمشیدگازر(مفسرقرآن)
شیخ حافظ رجب بُرسی(عارف)
مولانا محمد مرشدی زواه‌ای
مولانا جلال‌الدین سپهری زواره‌ای(عارف و شاعر)
میرزا ابوالحسن جلوه زواره‌ای(فیلسوف وحکیم)
شهید سیدحسن طباطبایی زواره‌ای معروف به سیدحسن مدرس(روحانی و فقیه)
ابوعلی دهدار زواره‌ای
استاد محیط طباطبایی
وفا زواره‌ای
امیر روزبهان صبری
مجمر زواره‌ای
برای مردم زواره همین افتخار بس که از اواخر قرن چهارم هجری قمری زواره میزبان سادات طباطبایی، فرزند‌زادگان ابوالحسن محمد، شاعر شهیر اصفهانی شد.
از طرفی اجداد قابل توجه‌ای از سادات طباطبایی ایران و مفاخر تشیع چون آیت‌الله سیدمهدی بحرالعلوم، شهید آیت‌الله سیدحسن مدرس، آیت الله بروجردی و آیت الله حکیم بودند.
گفتنی است؛ اجداد آنها نیز عبارت‌اند از: سیدکمال الدین حسن طباطبایی، شهیدسید بهاءالدین حیدر طباطبایی و سید علاء‌الدین طباطبایی و..
این بزرگان نه تنها در جغرافیای پهناور ایران اسلامی درخشیده، بلکه با پرتو فضل و فضیلت خویش فرهنگ جهانی را نیز روشن ساخته‌اند.
علاوه بر ستارگانی که بر‌شمردیم، آسمان دانش و دیانت زواره شاهد شهاب‌هایی بوده که در آسمان شهادت درخشیدند و فروغشان چراغ راه امروزمان شد.
زواره، سیزدهمین شهر در استان اصفهان است که شهرداری در آن دایر شده و حدود 70سال از قدمت شهرداری آن می‌گذرد.
در مقایسه با دیگر شهرهای هم‌وزن خود، این شهر مورد بی‌اعتنایی و بی‌مهری برخی از مسئولین امر قرارگرفته است، این درحالی است که برخی رجال زواره در مناصب و مصادر عالی مسئولیت‌های مهمی را داشته‌اند و نسبت به این دیار که زادگاه سادات طباطبایی و مردان نامی و جلوه‌گاه هنر معماری اصیل ایرانی بوده است، کم‌توجهی شده است.
از طرفی مردم زواره در پیروزی انقلاب اسلامی در همه صحنه‌های آن خوب درخشیده‌اند و بزرگ‌ترین سند فخر معنوی مردم زواره 120 تن شهیدی است که در گلزار شهدای این شهر آرمیده‌اند.
اما مردم زواره با این وجود بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتی در آن طبیعت کویری(یوسف‌آسا) با آن زمستان‌های سرد و تابستان‌های طاقت‌فرسا به سربرده‌اند و به جای شکوه، از رنج، مشقت و محرومیت برفراز خاک و خشت‌های این شهر روح دینداری، اعتقادات مذهبی دمیده شده است.
آری! این شهر با نام نیک و پرآوازه در آسمان پر فروغ کشور اسلامی ایران چون ستاره‌ای می‌درخشد.
