به گزارش اصفهان زیبا؛ نزدیک به 10 سال پیش نخستین مراکز تربیتی با عنوان «مدارس مسجدمحور» قد علم کردند و عده‌ای هم مشتاق تحصیل فرزندانشان در این مدارس شدند.
همان‌طور که از اسمش پیداست، این‌گونه مراکز در نسبت با مکان مسجد شکل گرفته‌اند و معتقدند باید آموزشوپرورش دانش‌آموزان با الگویی جدید و در جوار مساجد طرح‌ریزی شود؛ ایده‌ای که اگرچه مورد اقبال برخی قرارگرفته، واکنش منفی گروهی دیگر را نیز برانگیخته است؛ جریان‌هایی که یا مخالف تکثر در امر آموزش بوده یا به روش و الگوهای رایج در این مدارس معترض هستند.
بااین‌حال طبق مصوبه مجلس، وزارت آموزشوپرورش مکلف است بنا به درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی که متقاضی ایجاد مدرسه یا مرکز آموزشوپرورش غیردولتی به‌عنوان بخشی از یک مسجد هستند، مشروط به موافقت هیئت‌امنای مسجد، رسیدگی کند و با رعایت ضوابط فنی برای ساختمان مسجد یا ساختمان در نظر گرفته‌شده از سوی متقاضی، مجوز ایجاد مدرسه مسجدمحور یا مرکز آموزشی‌وپرورشی مسجدمحور را به متقاضی مربوط بدهد.
در این باره علی حمیدی، رئیس اداره مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی اداره‌کل آموزشوپرورش استان اصفهان، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «درحال‌حاضر برخی از این مدارس حتی در شرایطی که ساختمانشان مسجد بوده، مجوز تأسیس گرفته‌اند: آموزشوپرورش مشکلی با صدور مجوز برای این مساجد ندارد. اگر این مراکز یک فرد یا مؤسسه را به‌عنوان مؤسس معرفی کنند، مجوز تأسیس صادر می‌شود. مرحله بعدی، فرایند راه‌اندازی است که بحث مکان مطرح می‌شود؛ یعنی باید مکان اماکن ورود و خروج ماشین داشته باشد، کوچه هشت‌متری باشد، استحکامات ساختمان متناسب با استانداردهای نوسازی باشد و مواردی از این قبیل.»
به گفته او، اصول آموزشوپرورش ثمره شهیدان رجائی و بهشتی و باهنر است و نمی‌توان به‌راحتی آن را زیر سؤال برد؛ اما مختار هستند که این اصول ثابت را با چه روش‌ها و الگوهایی به دانش‌آموزان آموزش دهند.
حیدری با اشاره به مصوبه مجلس دراین‌باره اضافه می‌کند: «مصوبه مجلس به این اشاره می‌کند که باید صدور مجوز طبق قاعده تسریع شود و ما هم به این فرایند کمک کنیم؛ اما اصولی که از آموزش داریم، باید رعایت شود؛ یعنی کتب درسی، تدریس شود. در ارتباط با معلم‌های این مدارس هم بعد از معرفی به اداره گزینش و تأیید، مشغول می‌شوند.»
دست آموزشوپرورش و مردم در دست هم باشد، نتایج بهتری حاصل می‌شود
مدارس مسجدمحور اگرچه به‌صورت رسمی فعالیتی ندارند و آموزشوپرورش نیز هنوز موضع خاصی در خصوص آن‌ها اتخاذ نکرده، اما سال‌هاست که درحال فعالیت‌اند و در بسیاری از استان‌ها مشغول راه‌اندازی شده‌اند؛ به‌طوری‌که گفته می‌شود اکنون حدود 200 مدرسه مسجدمحور در کشور وجود دارد که حدود هفت‌هزار دانش‌آموز نیز در آن‌ها حضور دارند. دانش‌آموزان این مدارس گاه نه‌تنها مکان علم‌آموزی‌شان متفاوت است، شیوه آموزشی‌شان هم متفاوت با دیگر مدارس رایج است؛به‌گونه‌ای که با پایان سال تحصیلی به طرق قانونی مختلف ازجمله: استفاده از قانون امتحانات متفرقه و داوطلب آزاد بر طبق ماده 43 قوانین اجرایی، قانون امتحان غیرحضوری برای افرادی که زیر یک مرکز مورد تأیید آموزشوپرورش مشغول حفظ قرآن هستند، تحصیل آموزش از راه دور، مؤسسات و مدارس شبانه… به اخذ مدرک تحصیلی‌شان اقدام می‌کنند.
به این ترتیب اگرچه این مدارس هنوز به‌طور رسمی از سوی آموزشوپرورش مورد تأیید قرار نگرفته‌اند، اما توانسته‌اند مشکلات ابتدایی‌شان را برطرف کنند. رامین اسلامی، کارشناس تربیتی، درباره این نوع مدارس می‌گوید: «چنین مدارسی نسبت به مدارس عادی عملکرد بهتری دارند؛ اما چه مدارس تحول‌خواه و چه مدارس مسجدمحور، مشکل اصلی‌شان جای خالی پژوهش‌های علمی اصول تعلیم و تربیت است. «ازآنجاکه این مدارس محصول ذوق و ابتکار هستند، درصورتی‌که با فضای پژوهش همراه شوند، نتایج بهتری را هم کسب می‌کنند.»
او معتقد است افرادی که به دنبال تأسیس مدارس مسجدمحور هستند، پایبند به نظام و انقلاب اسلامی هستند و اگر به جای تقابل، حمایت آموزشوپرورش همراه این مدارس باشد، می‌توانند بودجه خود را صرف امور پژوهشی کنند و سند تحول بنیادین آموزشوپرورش جمهوری اسلامی توسط یک گروه مردمی عملی شود.
اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا تکثر در سلیقه‌ها منجر به تزلزل در اصول نمی‌شود، می‌گوید: «تکثر درون‌گفتمانی با تکثر فراگفتمانی متفاوت است. کار نهاد حاکمیتی این است که با نظارت و سیاست‌گذاری خودش از تکثر درون‌گفتمانی محافظت کند تا به تکثر برون‌گفتمانی منجر نشود؛ اما درصورتی که این مقابله ادامه پیدا کند، تکثر بیشتر به سمت برون‌گفتمانی می‌رود و باعث تولید رادیکالیسم می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «مبتنی بر سند تحول هر مدرسه‌ای که بتواند الگویی را ارائه کند، آموزشوپرورش هم باید آن را به رسمیت بشناسد؛ یعنی یک مرجع قانون‌گذار مثل مجلس یا شورای عالی انقلاب فرهنگی اگر تصویب کنند، وزارت آموزش هم مکلف به اجازه است؛ بااین‌حال اگرچه مصوبه مجلس این است که مدارسی که می‌خواهند به‌عنوان بخشی از یک مسجد الگویشان را پیاده کنند، می‌توانند مجوز مدرسه مسجدمحور بگیرند، سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزشوپرورش می‌گوید درصورتی‌که ساختمانی کنار مسجد بوده و شرایط نوسازی داشته باشد، هیئت‌امنا می‌توانند مجوز بگیرند.»
اسلامی معتقد است چنین سخنی خلاف مصوبه مجلس است و درصورتی‌که این شرایط اعمال شود، یعنی مصوبه مجلس عملی نشده است؛ چراکه مصوبه مجلس بر بخشی از مسجد بودن تأکید می‌کند، نه فضای مستقل.
او این نکته را مطرح می‌کند که دو نوع نگاه به مدارس مسجدمحور وجود دارد: گروهی به مسجد به عنوان مکان اصلی تعلیم و تربیت تأکید می‌کنند و گروهی مسجد را پایگاه فعالیت‌های اجتماعی می‌دانند و ازاین‌جهت همجواری و تعامل با مسجد در امر تربیت را کافی می‌دانند: «درصورتی‌که نگاه دوم را بپذیریم و بتوان مشکل مکان را حل کرد، بازهم مشکل اصلی باقی می‌ماند. آموزشوپرورش الگوی تدریس مدارس مسجدمحور را به رسمیت نمی‌شناسد.»
به گفته او، این مشکل برای مدارس تحول‌خواه هم وجود دارد و آن‌ها با پنهان‌کاری یا با توجیه مقام بالادستی خود توانسته‌اند این مشکل را حل کنند: «البته مدارس تحول‌خواه هم به‌طور کامل روش جدیدی را به کار نگرفته‌اند و آموزشوپرورش از اصول خودش کوتاه نمی‌آید؛ به‌طورمثال، این مدارس بر اساس اصول یادگیری یکپارچه عمل نمی‌کنند.»
اسلامی معتقد است که بخشی از مشکل مدارس مسجد محور ایــن است که آموزشوپرورش هیچ الگویی را به‌جز الگوی رایجش نمی‌پذیرد، بخشی دیگر هم به نحوه مواجهه این نوع مدارس مربوط می‌شود. زمانی که مدارس غیرانتفاعی می‌خواستند مجوز بگیرند هم همین مخالفت‌ها بود؛ اما در ابتدا مجوزشان را گرفتند؛ سپس تأسیس شدند؛ این در حالی است که مدارس مسجدمحور در ابتدا توسط گروه‌های مردمی تأسیس شدند؛ سپس اقدام به اخذ مجوز کردند؛ همچنین برخی گروه‌های تندرو در مقابل اندیشه‌های سکولار آموزشوپرورش، به نفی کامل علوم پرداختند و همین باعث تقابل شد.
به گفته این کارشناس آموزشی درصورتی‌که آموزشوپرورش تمرکزش را به جای مقابله با روش‌های مختلف بر سنجش شایستگی گروه‌های گوناگون بگذارد، اهداف تربیت که منوط به کسب شایستگی متربیان در انتهای سال است، بیشتر عملی می‌شود.
بنظرم آ . پ باید از این تمرکز گرایی و انحصار طلبی خارج شود و بستری برای ظهور الگو ها و مدلهای نوین تربیتی _ تعلیمی فراهم کند.
سلام
خداوند خیر کثیرتون بده که حلقه ی وصل نهادهای دولتی و مجموعه های مردمی میشوید.
حقیقتا دولت و ملت دو روی یک سکه اند و “”هم آهنگ”” بودنشان یک ضرورت است.
دعا میکنیم این مصاحبه که با دو نفر متعهد دلسوز انجام داده اید بهانه ای باشد برای یک گپ دوستانه ی جناب آقای حمیدی و جناب آقای اسلامی با هم و نتایج مثبت این چنین گفتگوهای وحدت جویانه را در چنین روزنامه هایی ببینیم.
یاعلی مدد
سلام و سپاس از شما استاد بزرگوار