به گزارش اصفهان زیبا؛ وقتی کتاب‌ها را تورق می‌کنی تا به یک تعریف درست از گذر برسی به این تعریف‌ها می‌رسی که گذرهای تاریخی باوجودآنکه عنصری خطی با نقش ظاهری معبر و محل تردد روزانه بودند، اما به جهت کارکردهای جانبی نظیر فعالیت‌های تجاری، مذهبی، اجتماعی و تفریحی و همچنین درک مردم از فضای آن، در نظام محله و شهر اهمیت یافتند.
بر همین اساس از حوزە صرفا خطی خود فراتر رفته و تأثیری مهم بر بافت هم‌جوار گذاشته‌اند و به مؤلفە هویتی آن محدوده بدل شده‌اند.
گذرها از طریق برقراری تعامل با شهر، روح شهرنشینی را درون محله جاری کرده‌اند و نمودی از فضای عمومی را متجلی ساخته‌اند که نقش اجتماعی و فرهنگی مهمی را در شهر و محله ایفا می‌کرده است.
جلوه این تعریف را وقتی از میان گذرهای مهم شهر عبور می‌کنی به‌خوبی می‌بینی. سال‌ها به دلیل فعالیت در ویژه‌نامه هم‌محله که محصول تلاش عده‌ای برای شناساندن مشکلات محله‌ها و نمایش داشته‌های شهر اصفهان بود، به اهمیت این گذرها و نقششان در محلات آشنا شدم.
وقتی در گذرهای قدیمی قدم می‌زدم و مردمی که انگار روحشان با گذر محله انس گرفته بود را می‌دیدم، به اثرگذاری که در کتاب‌ها به آن اشاره شده می‌رسیدم. گذر در محله‌های اصفهان کارکرد بسیار گسترده‌ای داشت و هویت‌ساز محله‌ها بود.
اتفاقات مؤثر فرهنگی و اقتصادی و فرهنگی در گذرها شکل می‌گرفت. مردم محله وقتی از گذرها عبور می‌کردند از تونل فرهنگی و هویت‌سازی عبور می‌کردند که در لابه‌لای تاریخ شاید دیگر نتوان مثل آن را یافت.
در این گذرها به‌راحتی می‌توانستی شهری برای زندگی پیدا کنی. کارکرد محله‌ها به مردم ساکن آن محله‌های قدیمی این امکان را می‌داد تا در کنار مفهومی به اسم شهر زندگی کنند و استفاده خودشان را داشته باشند.
اما با توسعه شهرها و تغییر کارکرد شهر، بعضی گذرها توان مقابله با این تغییرها را نداشتند و دچار فرسودگی یا انزوا شدند.
دیگر انگار این گذرها توان برخورد با تغییرات شهری را نداشتند و کارگرها و فعالیتشان به فراموشی سپرده شد و همین فراموشی کلید ترک برداشتن گوی هویت‌سازی در محله‌ها را رقم زد و با فراموشی گذر تونل هویت‌سازی هم به بن‌بست رسید.
امروز اما به نظر می‌رسد راه رسیدن به شعار ساختن شهری برای زندگی، احیا داشته‌های گذشته شهر است.
شاید بتوان گفت یکی از شرایطی که می‌تواند شهر را مناسب زندگی کند، آسودگی زندگی برای شهروندان است.
شاید بهتر باشد با احیای گذرها در محله‌های قدیمی و تاریخی، روح زندگی را به آن محله‌ها اضافه کرد و از مهاجرت و ویرانی در محله‌های تاریخی جلوگیری کرد. آنچه در گذر حاج‌آقا نجفی اتفاق افتاد، جدای از اتفاقاتی که شاید تلخ بوده است، اضافه کردن روح تازه به این محله بوده است.
هویت بخشی به گذری که در یک بافت تاریخی است، می‌تواند زندگی مردمی که رو به سردی می‌رود و کارکردهایش در حال فراموشی بوده است را دوباره احیا کند. فعالیت اقتصادی، علمی و آموزشی در گذری که در کنار بافت تاریخی نقش‌جهان قرار گرفته است، به‌راحتی می‌تواند نمایشی از احیای یک اثر هویتی از تاریخ اصفهان باشد.
اگر تلاش شود تا کارکردهای مؤثر این گذر تاریخی به‌درستی احیا شود و فعالیت را به روح کالبد این گذر تزریق کند، شاهد تحولی بزرگ در احیای گذرها خواهیم بود و می‌تواند نقشه راهی برای نجات جان سایر گذرها از فرسودگی و محو شدن در تاریخ باشد.
احیای بافت تاریخی و روح بخشیدن به کارکرد گذرها، روح زندگی در شهرها و محله‌ها را جان تازه‌ای می‌بخشد و قدمی به سمت تحقق شهری برای زندگی خواهد بود.
