به گزارش اصفهان زیبا؛ با پیروزی انقلاب اسلامی، بار دیگر موضوع هنر در جامعه ایرانی موردتوجه قرار گرفت.
پیش از انقلاب، هنر در زمینه‌های موسیقی، سینما، شعر، تئاتر و شاخه‌های گوناگون دیگر دچار انحراف‌های عمیقی شد که تغییر و بازسازی این فضا، مأموریت بزرگی برای متولیان هنری محسوب می‌شد؛ هدف بزرگی که بی‌شک رسیدن به آن، به بازنگری، نظارت، برنامه‌ریزی و میدان‌دادن به هنرمندان اصیل و دغدغه‌مند نیاز دارد.
پیش از انقلاب، به‌واسطه تصمیم‌های حکومت و دربار پهلوی، مفاهیم اسلامی از تمامی آثار هنری کنار گذاشته شد و رنگ‌وبوی فرهنگ غرب در این آثار به‌شدت جلوه کرد؛ به‌طوری‌که محتوای موسیقی‌ها، فیلم‌ها و نمایش‌ها در جامعه آن زمان، هرروز عجیب‌تر می‌شد.
شاید تصور این موضوع که در آن سال‌ها چه تصاویر و مفاهیم زننده‌ای با پوشش «اثر هنری» از تلویزیون و سینما‌های سراسر کشور برای مردم پخش می‌شد، برای نسل امروز سخت باشد؛ اما «هنر بی‌بندوبار» تنها دستاوردی بود که شاه و اتاق فکر او در راستای رسیدن به فرهنگ غربی فتح کردند.
در سال‌های پیش از انقلاب، شرایط هنر در شاخه‌های گوناگون چنان رو به قهقرا رفت که بسیاری از خانواده‌ها خود را از داشتن تلویزیون، رادیو یا رفتن به مکان‌هایی مانند سینما و سالن تئاتر محروم می‌کردند! چیزی که مشخص است، محتوای آثار هنری آن روز‌ها هرگز مناسب خانواده‌ها و عموم مردم نبوده است.
این روند عجیب تا جایی ادامه می‌یابد که جایگاه «هنرمند» در بین بسیاری از خانواده‌ها، دچار تحول می‌شود. احتمالا شنیده‌اید که در آن زمان «بازیگرشدن» مخصوصا برای خانم‌ها تا چه اندازه با دید منفی و مخالفت خانواده‌ها همراه بوده است. دلیل این بدبینی، اوضاع خراب سینما و آثار هنری در آن زمان بوده که اغلب محتوایی سراسر غیراخلاقی و شرم‌آور داشتند.
پس از انقلاب، تلاش‌های زیادی برای زدودن مفاهیم ضداسلامی و غیراخلاقی در آثار هنری انجام شد. دراین‌بین، بازسازی شخصیت «زن» درزمینه آثار هنری، یکی از اهداف مهم انقلاب اسلامی بود که با استقبال بزرگان هنری نیز روبه‌رو شد؛ چراکه پس از انقلاب، بانوان هنرمند توانستند در شاخه‌های گوناگون هنری به جایگاه‌های ارزشمند متعددی دست یابند و در عین حفظ غرور، شخصیت و وقار، هنر و استعداد خود را به نمایش بگذارند.
امروزه بسیاری از بازیگران موفق، کارگردانان، نقاشان، مجسمه‌سازان و… از میان بانوانی هستند که در جامعه اسلامی ایران به رشد و موفقیت رسیده‌اند. یکی دیگر از موضوع‌های مهم در هنر جامعه ایران، بهره‌بردن از منابع غنی است که هرکدام شناسنامه فرهنگ و تمدن ایرانی محسوب می‌شوند.
استفاده از آثار بزرگان ادبیات پارسی، مفاهیم اصیل مذهبی و قرآنی، موضوع‌های مهم فرهنگی و اجتماعی و همچنین مفهوم عمیق «خانواده» همگی از دستاورد‌های آثار هنری پس از پیروزی انقلاب محسوب می‌شود؛ این در حالی است که پیش از انقلاب، آثار به‌ظاهر هنری، مسیر ابتذال و مفاهیم جنسی را برای جذب مخاطب انتخاب کرده بودند؛ برای مثال، «ویلیام شوكراس»، روزنامه‌نگار و نویسنده انگلیسی، پس از تماشای یک تئاتر در شیراز این‌گونه می‌نویسد: «برپایی چنین نمایشی در خیابان‌های انگلیس یا آمریكا، قطعا جنجال به‌پا می‌كرد و منجر به بازداشت هنرپیشگان می‌شد. وقتی این نمایش در شیراز اجرا شد، خشم و آزردگی فراوانی را برانگیخت… .»
پس از پیروزی انقلاب آثار هنری فاخر بسیاری درزمینه نگار‌گری، خطاطی، سینما، موسیقی سنتی و… خلق شد که توانست فضا و دید مردم جامعه به پدیده مقدس هنر را بازسازی کند. در حال حاضر میدان برای هنرمندان دغدغه‌مند و مستعد به‌منظور خلق آثار فاخر و فرهنگی مهیا‌تر شده است و خبری از فشار برای اخلاق‌زدایی از هنر نیست.
این دستاورد بزرگ انقلاب اسلامی است که بدون شک برکت خون شهدا و دغدغه‌مندی بزرگان و دلسوزان هنری کمک شایانی به آن کرده است. چیزی که اهمیت دارد، تلاش برای بهبود فضا، میدان‌دادن به جوان‌ها و استعداد‌های واقعی و همچنین جلوگیری از بازگشت مفاهیم نادرست و غیراخلاقی به آثار هنری است؛ چیزی که مردم مسلمان ایران، با فرهنگ غنی چندین‌هزار‌ساله، از هنرمندان و متولیان هنری خود انتظار دارند.
هنر برای هدف پاک، مقدس و حقیقی، مؤلفه‌های مهمی است که در بیانات مقام معظم رهبری از سال‌های ابتدایی انقلاب تا‌کنون همواره به چشم آمده است. در ادامه، گوشه‌هایی از این توصیه‌ها و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب درباره هنر و هنرمند مسلمان ایرانی را خواهید خواند.
هنر در خدمت هدف پاک
هنر چیز برجسته‌ای است و محتاج تعریف نیست. هنر مثل زیبایی است؛ احتیاج نیست کسی از آن تعریف و تمجید کند. اگر تعریف هم بکنند یا نکنند، به‌هرحال زیبایی، یعنی زیبایی، یعنی نقطه مقابل زشتی. هنر، به‌هرحال برجستگی است، زیبایی است، آفرینندگی است، از مقوله ابتکار و خلق است؛ درعین‌حال، اگر بخواهیم همین هنر به‌طور مضاعف ارزش پیدا کند، باید آن را در خدمت هدف‌های صحیح قرار بدهیم.
این غلط است که ما تصور کنیم شعرِ خوب می‌گوییم، یا فرضا آهنگِ خوب می‌سازیم، یا فلان کار هنرىِ خوب را انجام می‌دهیم، فقط برای خود هنر؛ یعنی هنر برای هنر. این، یک مقوله بسیار غلط و انحرافی است؛ هنر باید در خدمت هدفی باشد؛ لذا اگر شما نگاه کنید، می‌بینید که هرکدام از هنرمندان بزرگ عالم، هنرهای خودشان را در خدمت اهدافی قرار می‌دادند. اهداف امروز ما، همین مقدسات و ارزش‌های والای اسلام و انقلاب است. این هنرِ به این برجستگی را باید در خدمت آن هدف‌ها به کار برد (1370/08/29).
ارمغانی به نام هنر اسلامی
ما آمدیم اسلام را در دنیا سکه رایج و نرخ شاه‌عباسی کردیم؛ حالا خجالت بکشیم از اینکه بگوییم سینما و تئاتر اسلامی می‌خواهیم؟! چرا اعلان نمی‌کنند؟ صریحا بگویند که ما می‌خواهیم سینمایمان را اسلامی کنیم. «سینمای اسلامی» یعنی چه؟ یعنی ما می‌خواهیم محتوای این تکنیک، این قالب و این هنر را که از دیگران گرفته‌ایم، مثل خیلی چیزهای دیگر، اسلامی کنیم. ما می‌خواهیم از قالب این، هرچه را که با اسلام منافات دارد، حذف کنیم. چه مانعی دارد این گفته شود؟! چرا گفته نمی‌شود که ما در هنرهای نمایشی‌مان و در دانشگاه و در فلان برنامه، کارگردان مسلمان می‌خواهیم؟! به این معنا تصریح شود که ما می‌خواهیم کارگردان مسلمان، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر مسلمان درست کنیم و فضای جامعه را اسلامی کنیم. چرا این تصریح نمی‌شود؟! (1378/09/23)
هنر؛ راهی برای تعلیم
هنرمندان، نویسندگان، گویندگان، مجریان و کارگردانان، همه باید دست‌به‌دست هم بدهند و این مفاهیم اسلامى ارزشمند و درخشنده را به‌صورت برنامه‌هاى هنرى بسازند تا مردم از آن‌ها تعلیم بگیرند. وقتى می‌گوییم صداوسیما بایستى تعلیم بدهد، ذهن فقط سمت سخنرانى نرود، تعلیم که فقط سخنرانى نیست، تعلیم فقط میزگرد نیست، تعلیم فقط درس‌گفتن در صداوسیما نیست، برنامه‌هاى هنرى، فیلم‌ها، نمایش‌ها و انواع و اقسام روش‌هاى هنرى را باید به کار بگیرند، براى تفهیم مفاهیم اسلامى و روشن‌کردن ارزش‌هاى اسلامى در جامعه (1368/09/15).
اهمیت احیای آثار بزرگان هنر
گذشته ادب و هنر ما، میراث ارزشمندی است که باید ادبیات انقلاب را مایه توان ببخشد. مشعل هدایتگر شعر و هنر انقلابی، بر بام این قلعه شکوهنده استوار خواهد توانست تا همه‌جای آفاق هنرپذیر و سخن‌شناس را بپوشاند و نورافشانی کند. اگرچه در این میان سعدی شیراز ازآن‌رو که غالبا زبان و دل را پربار از ارزش‌هایی می‌داشته که امروزه به برکت انقلاب، فضای زندگی مردم را فراگرفته است، از امتیازی ویژه برخوردار است؛ لیکن حمایت از آفرینش‌های شعری و هنری در نظام جمهوری اسلامی، چیزی الهام‌گرفته از قرآن و روش پیامبر خدا و پیشوایان معصوم علیهم‌السلام است و انقلاب اسلامی در محتوای خود جانب‌دار و حق‌گزار هنر و ادبیات است (1363/09/04).
موسیقی سنتی؛ جلوه هنر اسلامی
در موسیقی سنتی، شعر حافظ یا سعدی خوانده می‌شود؛ ولی این کافی نیست؛ باید همواره شعر خوب خوانده شود؛ چیزی که وقتی مستمع شنید، این هنر در خدمت ارزش‌های انقلابی و اسلامی قرار گرفته باشد؛ این مخصوص انقلاب هم نیست. هر جامعه و هر انسان و هر مجموعه بشری می‌خواهد که هنر در خدمت ارزش‌های مقبول خودش قرار بگیرد.
این جرم نیست که مسلمانان می‌خواهند هنر در خدمت ارزش‌های اسلامی قرار بگیرد. همه مکاتب و همه جوامع دنیا همین‌طور هستند؛ ارزش‌هایی در ذهنشان وجود دارد که با ارزش‌های دیگران فرق دارد. آنان هنر نقاشی، طراحی‌های گوناگون، شعر، موسیقی و همه‌چیز را در خدمت این ارزش‌ها قرار می‌دهند. این توقع زیادی نیست که جامعه اسلامی چنین انتظاری داشته باشد (1369/12/14).
هنر انقلابی؛ عاری از فریب و فساد
فیلم مستند یکی از اقبال‌های هنری امروز جمهوری اسلامی است؛ الحمدلله مستندهای خوبی ساخته می‌شود. اساسا فیلم مستند، چیز باارزشی است و الحمدلله جهت، جهت انقلابی و دینی و ارزشی است. سعی کنید این جهت را حفظ کنید. سعی کنید گرایش‌های هنری محض و چیزهایی را که معمولا برای هنرمند جالب است (شهرت و مانند آن)، صفا و صمیمیت هنر انقلابی را از شما نگیرد. هنر انقلابی هنر است و درعین‌حال در آن دروغ نیست، فریب نیست، فساد نیست، اغوا نیست؛ هنر اسلامی این است؛ این روحیه را حفظ کنید، این را نگه دارید، این خیلی باارزش است (1396/10/21).
زیبایی‌شناسی در هنر دفاع‌مقدس
من یک‌بار دیگر دوسه سال پیش در یک جلسه مجموعه‌ای از دوستان هنرمند سینماگر و نقاش و مجسمه‌ساز و… این را گفتم، شما به‌عنوان یک هنرمند، دنبال زیبایی‌ها و ظرافت‌های عالم وجود می‌گردید تا این‌ها را بشناسید، بیرون بکشید، برجسته کنید و نشان بدهید؛ کار هنرمند این است؛ یعنی ظرافت‌ها، زیبایی‌ها، ریزه‌کاری‌ها، دقایق و حقایق غیرقابل دید با چشم غیرمسلحِ به هنر را با سلاح هنر و نگاه هنرمندانه، بیرون می‌کِشد و نشان می‌دهد.
اینکه می‌گویم زیبایی، معنایش این نیست که زشتی‌ها را نمی‌تواند بیرون بکشد و نشان دهد؛ چرا، آن‌هم جزو ظرافت‌هاست. به آن جمع گفتم شما به‌عنوان کسی که دنبال زیبایی‌ها می‌گردید، چطور می‌توانید زیبایی‌های دفاع هشت‌ساله یک ملتِ دست‌خالی از میهن خودش، از کشور خودش، از ملت خودش و از نظام خودش، در آن میدان دشوار را نادیده بگیرید (1385/03/23).
