به گزارش اصفهان زیبا؛ سامانه خودنویس قرار بود به کمک موجران و مستأجران بیاید تا با نظم‌بخشی به قراردادهای رهن و اجاره از مشکلات و تخلف‌هایی که قراردادهای دستی و کاغذی ایجاد می‌کرد، جلوگیری کند.
یکی دیگر از اهداف راه‌اندازی این سامانه هم این بود که بخشی از حباب‌های بازار اجاره کاهش یابد؛ بااین‌حال متقاضیان از قطعی‌های مکرر این سامانه و معطلی برای ثبت قراردادها گلایه‌مندند و اعلام می‌کنند سامانه خودنویس به جای رفع‌ورجوع مشکلات، چالش‌ها را افزایش داده است.
در۱۳ سال گذشته سامانه «ایران‌املاک» راه‌اندازی شد؛ اما به دلیل عدم توسعه این سامانه، سامانه جدیدی با عنوان «سامانه خودنویس» با قابلیت همان سامانه ایران‌املاک از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه تهران راه‌اندازی شده است؛ به‌این‌ترتیب سامانه «خودنویس» جایگزین سامانه ثبت معاملات و املاک کشور شد و مطابق با ماده ۱۸ قانون جهش تولید مسکن، امکان تنظیم قرارداد بین موجر و مستأجر بدون هیچ‌گونه وجهی در این سامانه فراهم شده است.
از همان آغازبه‌کار این سامانه اعلام شد که ویژگی بارز این سامانه صرفه‌جویی در کمیسیون املاکی‌هاست؛ ضمن اینکه موجر و مستأجر با حذف املاکی‌ها می‌توانند به‌صورت رایگان درخواست و مبایعه‌نامه‌شان را ثبت کنند؛ اما این سامانه مشکلاتی را برای دو طرف ایجاد کرده است؛ تاجایی‌که مسئول کمیسیون حل اختلاف اتحادیه مشاوران املاک اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «از بدو راه‌اندازی سامانه خودنویس موضوع اصلی این بود که این سامانه به کاهش اجاره‌بها کمک کند تا قیمت‌ها کنترل شود و کمیسیونی توسط مستأجر پرداخت نشود؛ اما امروزه شاهد این موضوع هستیم که بیشتر مالکان به دفاتر املاک یا به‌طور مستقیم به مستأجران مراجعه می‌کنند و برایشان شرط می‌گذارند که در صورت ثبت در سامانه خودنویس و دریافت کدرهگیری باید درصدی روی اجاره‌بها اضافه کنند؛ ولی اگر مستأجر موافقت نکند، باید به‌صورت دستی قرارداد تنظیم شود.»
مهدی مرادی اذعان می‌کند: «در این شرایط تورمی نیز مستأجران با تنظیم قرارداد به‌صورت دستی و خودکاری موافقت می‌کنند که این باعث ایجاد مشکلات حقوقی برای موجران و مستأجران می‌شود.» او خاطرنشان می‌کند: «سامانه خودنویس اصلا نتوانسته است بر کاهش اجاره‌بها تأثیرگذار باشد؛ بلکه بالعکس هم شده و اجاره‌بها شدیدا افزایش یافته است.»
مسئول کمیسیون حل اختلاف اتحادیه مشاوران املاک اصفهان می‌گوید: «هر سامانه‌ای که راه‌اندازی می‌شود، چالش‌ها و معایب خودش را دارد. تمامی سامانه‌ها در ابتدای کار یک بازه زمانی را به‌موازات کاری که انجام می‌دهند، باید بگذرانند تا مشکلات و معایب سامانه حل‌وفصل شود؛ سپس به‌طورجدی آغازبه‌کار کنند؛ بااین‌حال سامانه خودنویس به‌محض اینکه شروع‌به‌کار کرد، اعلام شد یک آموزش آنلاین برای مشاوران املاک برگزار می‌شود؛ ولی استقبال زیادی از سوی املاکی‌ها از این آموزش صورت نگرفت.»
اجاره‌نامه اتباع معطل خودنویس
مرادی می‌افزاید: «به‌محض آغازبه‌کار سامانه خودنویس و ارائه آموزش‌های آنلاین ایران‌املاک از دسترس خارج شد و امروز با چالش‌های اصلی این سامانه مواجه شده‌ایم؛ تاجایی‌که بسیاری از شرکت‌ها نمی‌توانند قراردادهای خودشان را ثبت کنند و اتباع برای ثبت قراردادشان در سامانه با مشکل مواجه شده‌اند و سازوکاری در خصوص اجاره‌نامه اتباع در سامانه خودنویس وجود ندارد. پشتیبانی سامانه نیز اعلام کرده است که برای اتباع فعلا قرارداد خودکاری تنظیم کنید.»
مسئول کمیسیون حل اختلاف اتحادیه مشاوران املاک اصفهان می‌گوید: «در خیلی از مواقع نیز مستأجران در دفاتر املاکی اعلام کرده‌اند که تمایلی به ثبت در سامانه خودنویس ندارند و مالک و مستأجر قرارداد را در قالب یک برگه تنظیم می‌کنند؛ این در حالی است که تنظیم این قراردادها تخصصی است و باید توسط مشاوران املاک که تخصص و تجربه دارند، تنظیم شود.
همین موضوع باعث می‌شود دو طرف هنگام تخلیه یا در طول مدت اجاره با مشکلاتی مواجه شوند. در کوتاه‌مدت تنظیم این قراردادهای دستی منجر به بروز مشکلاتی در دادگاه و شورای حل اختلاف در خصوص رهن و اجاره می‌شود.»
مستأجران معطل و بلاتکلیف‌اند
مرادی بیان می‌کند: «هنوز پیک اجاره شروع نشده است؛ ولی با شروع فصل اجاره مشکلات موجران و مستأجران برای ثبت در این سامانه آغاز می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، روزانه بیش از 50 تماس تلفنی در خصوص ابراز گلایه‌مندی از این سامانه انجام می‌شود. برخی مستأجران از تهران با اسباب و وسایلشان به اصفهان آمده‌اند تا سریع ملک اجاره کنند؛ ولی ثبت در این سامانه آن‌ها را معطل و بلاتکلیف کرده است. برخی مستأجران مهلت اجاره‌شان تا 48 ساعت دیگر تمام می‌شود و سریع می‌خواهند ملک اجاره کنند؛ ولی با قطع این سامانه مواجه می‌شوند. پشتیبانی سامانه خودنویس هر بار اعلام می‌کند باید پس از گذشت چند روز به‌طور مجدد برای ثبت در سامانه اقدام کنید یا اگر جای گزینه‌ای در این سامانه خالی باشد، اعلام می‌کنند یک ماه دیگر صبر کنید تا فلان آیتم را به سامانه اضافه کنیم.»
او اذعان می‌کند: «سامانه خودنویس ضعف‌های بسیاری دارد. باید ایران املاک به‌طور مجدد فعال شود تا طی این مدت قراردادها در این سامانه ثبت و پس از به‌روزرسانی سامانه خودنویس به‌طور مجدد ثبت قراردادها در خودنویس انجام شود.»
مسئول کمیسیون حل اختلاف اتحادیه مشاوران املاک اصفهان خاطرنشان می‌کند: «در هر دفتر املاکی چندین نفر مشغول به کارند که درآمدزایی می‌کنند؛ ولی از زمان فعال‌شدن سامانه خودنویس دفاتر املاک نیروهای خودشان را اخراج کرده‌اند؛ چون در سایت‌های آنلاین ملک‌های رهن و اجاره آگهی می‌شود و موجر و مستأجر به‌راحتی به‌صورت دستی بین خودشان قرارداد امضا می‌کنند. سال گذشته حدودا ۱۰درصد مشاوران املاک شهرمان تعطیل شدند که این با رسالت دولت در بحث کارآفرینی و اشتغال‌زایی منافات دارد.»
ضعف‌های خودنویس به‌مرور رفع می‌شود
درمقابل اما دولتی‌ها روی مزایای این سامانه انگشت می‌گذارند و اعلام می‌کنند مشکلات سامانه خودنویس که توسط متقاضیان اعلام شده است، به‌مرور حل‌وفصل خواهد شد. مسئول کارگروه کنترل و تنظیم بازار املاک و مستغلات استان اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «بخش زیادی از افزایش قیمت اجاره ناشی از واسطه‌گری‌ها بود. سامانه خودنویس مبتنی بر ماده 18 قانون جهش تولید مسکن این بستر را فراهم کرده تا با حذف واسطه‌ها و ایجاد رابطه مستقیم بین مالک و مستأجر ثبت قرارداد به‌صورت رایگان و بدون دریافت حق کمیسیون از مستأجر انجام شود. این سامانه به‌صورت کاربرمحور و بسیار ساده و در دسترس عموم تعریف‌شده و تعداد زیادی قرارداد تا این لحظه در سامانه خودنویس ثبت شده است.»
مهدی حق‌شناس اذعان می‌کند: «تا پیش از راه‌اندازی سامانه خودنویس قراردادها به‌صورت کاغذی و دست‌نویس بود؛ ولی قرارداد دست‌نویس به دلیل اینکه ماهیتا قابل رهگیری و ثبت و گزارش‌گیری نبود، مشکلات و چالش‌هایی را ایجاد می‌کرد.»
حق‌شناس عنوان می‌کند: «در قراردادهای دستی و کاغذی شاهد مشکلات بسیاری بودیم. این قراردادها قابلیت رهگیری و گزارش‌گیری ندارند؛ ازجمله اینکه با بررسی این قراردادها متوجه می‌شدیم برخی املاک اصلا وجود خارجی نداشتند یا شخص دیگری مالک بوده است؛ ولی یک شخص دیگری به‌جای او این ملک را فروخته یا به رهن گذاشته است و الان دیگر قابل‌احصا نیست.»
او می‌افزاید: «طبق ماده 54 قانون مالیات‌های مستقیم و ثبت اطلاعات سکونتی افراد سامانه خودنویس به درگاه سامانه املاک متصل است. ملک‌ها باید در این سامانه ثبت شده تا مشخص شود وجود خارجی دارد یا نه. با توجه به اینکه در ابتدای کار فعالیت این سامانه هستیم، نسخه‌های جدید این سامانه به‌روزرسانی شده و مشکلات حل خواهد شد.» او بیان می‌کند: «سامانه خودنویس در شهر اصفهان از تاریخ پنجم اسفند الزامی و حدود دو ماه است که فعال شده. در ماه‌های آینده با فراگیرترشدن این سامانه مشکلات حل خواهد شد.»
