به گزارش اصفهان زیبا؛ کودکان موجوداتی مستعد هستند که فاصله اعمالشان با هر آنچه از محیط به آن‌ها می‌رسد، بسیار اندک است؛ برای مثال کودکان رفتار پدر و مادر خود را می‌بینند و همان را اجرا می‌کنند. این تکرار بلافاصله و یا حتی مدت‌ها پس از مشاهده رخ می‌دهد.
این نکته یعنی حافظه و ناخودآگاه انسان در کودکی بسیار فعال است و می‌تواند در آینده بروز کرده و به اشکال گوناگون پدیدار شود.
نکته قابل‌توجه دیگر اینکه، والدین امروزی کودک خود را همواره میان انبوهی از اطلاعات و بارش مفاهیم می‌بینند که توسط رسانه‌ها، فضای مجازی، قهرمانان خیالی، همکلاسی‌ها و محیط زندگی برای او تولید می‌شود.
در این بین، جایگاه معلم در انتقال مفاهیم و آموزه‌ها به کودکان بسیار تأثیرگذار است؛ چراکه معلم مقابل دانش‌آموزان ایستاده و با گفتار و کردار خود به تربیت آن‌ها می‌پردازد. جالب‌تر اینکه کودکان به طرز عجیبی تفکرات و سخنان معلم خود را می‌پذیرند و حتی نکات او را بیشتر از والدین خود قبول می‌کنند!
این پدیده اهمیت جایگاه معلم در تربیت و شکل‌گیری شخصیت کودکان را به خوبی نمایش می‌دهد. باید دانست کودکان همواره آماده یادگیری هستند و به خوبی مخاطب مفاهیم تربیتی قرار می‌گیرند.
از طرفی تربیت نیاز به ابزار دارد و هنر یکی از ابزارهای معجزه‌آسا در امر آموزش است. کتاب‌های داستان، نقاشی و پوستر، فیلم و انیمیشن، اسباب‌بازی‌ها و شعر از جمله ابزاری هستند که با کمک ذات جذاب هنر، کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
در این میان، تئاتر برای کودک همانند معلم است! یعنی همان‌گونه که معلم نفس به نفس دانش‌آموز، بر عمق جان او اثر می‌گذارد، تئاتر نیز می‌تواند از آستین هنرمند بیرون آمده و درون رنگارنگ کودکان را لمس کند!
تئاتر و نمایش برای کودکان اهمیتی دوچندان دارد؛ چرا که هرگونه پیام و مفهوم منتقل‌شده می‌تواند بر تفکر، رفتار و ناخودآگاه آن‌ها تأثیر مستقیم بگذارد. کودکان آنچه می‌بینند و می‌شنوند را به ذهن می‌سپارند و تعالیم موجود در آن را بهتر از بزرگ‌ترها می‌آموزند.
همین موضوع باعث می‌شود تا مسئله تعلیم و تربیت و همچنین آموزش و پرورش، از سنین کودکی آغاز شده و خانواده‌ها حساسیت زیادی درباره این فرایند داشته باشند. نکته‌ای که تمام اساتید برجسته نمایش به آن معتقدند این است که تئاتر کودک رسالتی بسیارسنگین بر دوش خود دارد.
سنگینی این رسالت، با اهمیت پدیده یادگیری و تکرار در کودکان رابطه مستقیم دارد. کودکانی که مخاطب یک نمایش قرار می‌گیرند، محو تماشای چهره‌ها و بازی‌ها می‌شوند و گفت‌وگوی انجام‌شده در یک صحنه تئاتر را به خوبی به ذهن می‌سپارند.
درک این موضوع که تئاتر کودک ابزاری شگرف برای تعلیم و تربیت به شمار می‌رود، اهمیت متن، لحن، پوشش و حرکات یک نمایش را دوچندان می‌کند. درواقع در این ژانر، تمامی عناصر موجود در یک صحنه نمایش باید خاص کودکان باشد؛ برای نمونه نور زیاد مناسب کودکان نیست، تاریکی سالن آن‌ها را می‌رنجاند، صدای بلند و فریاد می‌تواند آن‌ها را بترساند، هرگونه خشونت در نمایش باید کنترل شود و همچنین لحن و بیانی که کودکانه نباشد متن را از درک مخاطب خردسال خارج می‌کند.
از طرفی مفاهیمی مانند ترس از خطرات و راه‌های مقابله با آن، باید با ظرافتی هنرمندانه به آن‌ها منتقل شود. درواقع نباید تئاتر کودک جولانگاهی برای سفیدی‌ها و کلیشه‌ها باشد، بلکه کودکان باید بیاموزند دوری از سیاهی‌ها چگونه است و راه برتری بر آن‌ها چیست.
در این میان، مفاهیم مهمی مانند بهداشت فردی، مقابله با حوادث، نیکی به پدر و مادر، صداقت، دوستی و همیاری، وطن‌دوستی و ایمان می‌توانند از طریق این ابزار به کودکان منتقل شوند.
اصفهان در زمینه ژانر کودک، چندسالی میزبان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بود؛ اما در نهایت به دلیل برخی سوءمدیریت‌ها و کم‌توجهی‌ها، این جشنواره به همدان و سپس یزد انتقال یافت.
لازم به ذکر است بیست‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان با شعار «تئاتر، تمرین ناب زندگی» اسفند ماه سال ۱۴۰2 در شهر اردکان برگزار می‌شود.
هرچند اصفهان از پانزدهم مهرماه میزبان جشنواره فیلم کودک و نوجوان است؛ اما به‌نظر می‌رسد با کمی مدیریت بهتر و توجه بیشتر به جایگاه تئاتر، می‌توانست همچنان میزبانی جشنواره تئاتر کودک را نیز عهده‌دار باشد.
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان تاکنون طی 27 دوره به برگزاری رسیده است. آثار راه‌یافته به این رویداد، در دو بخش کودک و نوجوان بررسی می‌شوند. اصفهان در جشنواره بیست‌وهفتم توانست دو تئاتر را در بخش نوجوان به نمایش درآورد.
تئاتر «آورده‌اند که…» به نویسندگی مشترک محسن عمادی و هادی کیانی و کارگردانی هادی کیانی و نمایش «در سوگ شب هزار و یکم شهرزاد قصه‌ساز» به نویسندگی شهرام احمدزاده و کارگردانی پویا عطایی، دو اثر راه یافته به بخش نمایش نوجوان این جشنواه بین‌المللی بودند.
هرچند دو نماینده اصفهان توانستند در بخش طراحی لباس، موسیقی و بازیگر زن جوایز و لوح تقدیرهایی را کسب کنند؛ اما به طور کلی عملکرد اصفهان در این جشنواره چندان درخشان نبود.
اصفهان می‌تواند قطب تئاتر کودک و نوجوان باشد؛ چرا که هم سرمایه‌های خوبی مانند امیر شیخ‌جبلی، امید پاریاب‌پور، امید اجاقی، آزاده رسالت‌منش، هادی کیانی، پویا عطایی و … را دارد و هم سالن‌های خوبی برای اجرای نمایش‌ها و برپایی دوباره جشنواره دارد.
چیزی که میان اصفهان و جشنواره تئاتر کودک و نوجوان فاصله انداخت و میزبانی این رویداد مهم را از این شهر با این همه ظرفیت و توانایی گرفت، بی‌توجهی و کم‌محلی در آن مقطع بود. شاید تمام تمرکز و انرژی مسئولان برای برگزاری جشنواره فیلم کودک خرج شد و انگیزه‌ای برای توجه به جشنواره‌ای دیگر وجود نداشت.
اهمیت جشنواره فیلم کودک و نوجوان بسیار زیاد است؛ اما نباید فراموش کرد که تئاتر، گاهی می‌تواند فراتر از فیلم‌ها و انیمیشن‌ها به ذهن مردم نفوذ کند؛ چرا که تئاتر در سالن‌ها و تالارها، میان حیاط مدارس و کلاس‌ها، در خیابان‌ها و میدان‌های شهر و همچنین مراکز خرید و نمایشگاه‌های بین‌المللی قابلیت اجرا و خودنمایی دارد.
درست است تئاتر ظرفیت‌های بسیار ارزشمندی دارد؛ اما در عین حال نیازمند توجه تبلیغاتی و اقتصادی است. مسئولان تبلیغات و متولیان هنری استان باید به این فکر کنند که شاید هرگز برگزاری یک تئاتر را به اندازه یک مسابقه فوتبال جار نزده‌اند!
شاید برای حضور تئاترها در مدارس و فروشگاه‌ها و مکان‌های تفریحی بزرگ و متعدد شهر برنامه‌ای وجود نداشته است؛ وگرنه محبوبیت تئاتر و نمایش مخصوصا در زمینه کودک و نوجوان، هرگز تا این اندازه کمرنگ نمی‌شد.
باید گفت تئاتر و نمایش، قلب تپنده آموزش هستند؛ برای مثال سال‌ها پیش، سازمان آتش‌نشانی استان برای آموزش نکات ایمنی به کودکان و نوجوانان، تئاترهایی را برای آن‌ها تدارک می‌دید.
چیزی که این نکات را برای دانش‌آموزان فراموش‌نشدنی می‌کرد، عناصر طنز و ترس در این اجراها بود. کودکان وقتی از سالن نمایش بیرون می‌آمدند، با هیجان برای پدر و مادر خود درباره حوادث توضیح می‌دادند. آن‌ها می‌آموختند که نباید آتش‌بازی کنند، نباید داخل وسایلی مانند چرخ‌گوشت و مخلوط‌کن دست ببرند و همچنین شماره‌های تماس اورژانسی را می‌آموختند.
موسیقی در این اجراها نقش بسزایی داشت. به طور کلی کودکان حافظه قدرتمندی برای آموختن و درک شعرها و شعارها دارند. موسیقی چیزی است که می‌تواند بسیاری از مفاهیم را در ذهن آن‌ها جا بیندازد.
خوشبختانه در این چندسال، تئاترهای موزیکال متعددی همچون خاله سوسکه، سرزمین عروسک‌ها و… در اصفهان تولید شده‌اند. تئاترهای موزیکال مستقیم سمت ناخودآگاه کودکان می‌روند و مفاهیم را آنجا ماندگار می‌کنند.
نکته جالب درباره تئاتر کودک این است که این اجراها به طور کلی مخاطب بیشتری نسبت به تئاترهای بزرگ‌سال خواهند داشت؛ چرا که علاوه بر کودکان، نوجوانان و دانش‌آموزان، بسیاری از بزرگ‌سالان نیز علاقه به حضور و تماشای آن دارند.
از طرفی محتوای تئاتر کودک با توجه به رسالتی که دارد، امن و خانوادگی است؛ پس نمی‌توان الزام توجه به تولید این آثار را کمرنگ دانست. درست است که خیلی‌ها تئاتر کودک را به چشم سرگرمی نگاه می‌کنند؛ اما بدون شک اگر روزی این هنر رونق بگیرد، باید بتواند فرهنگ جامعه را پله‌پله ترمیم کند.
فراموش نکنیم کودکان آینده‌سازانی هستند که اگر رها شوند، بدخواهان زیادی برای انتقال مفاهیم مدنظر خود به آن‌ها آماده‌اند. اگر مفاهیم عمیق دینی و ملی و اخلاقی در سنین کودکی آموزش داده نشوند، آینده روشنی در انتظار جامعه ما نخواهد بود.
بدون شک هنر، بهترین ابزار برای پرورش فرهنگ اسلامی‌ایرانی و اخلاق‌مدار است. از طرفی اصفهان به‌عنوان پایتخت فرهنگ و هنر باید پرچمدار کار فرهنگی واقعی باشد.
امید است برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان در اصفهان بتواند خدمت مؤثری به فرهنگ‌سازی از طریق هنر سینما و پویانمایی کرده و به زودی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز به اصفهان بازگردد و این بار دلسوزانه حفظ شود.
برای واکاوی بیشتر تئاتر کودک در نصف جهان، «اصفهان‌زیبا: مصاحبه‌ای را با امید اجاقی، کارگردان و بازیگر تئاتر کودک و نوجوان، ترتیب داده است.
چرا تئاتر کودک را انتخاب کردید؟
دنیای شیرین کودکی همراه با رؤیا و تخیل است؛ از این رو نمایش کودک را انتخاب کردم.
رسالت تئاتر کودک را چه می‌دانید؟
رسالت تئاترکودک را در دنیای شیرینی می‌دانم که سراسر راست‌گفتاری و خوب اندیشی است. پس ما هم باید این رسالت را سرمه چشم قلمداد کرده و به بهترین شکل آن را به سرانجام برسانیم.
نقش «جشنواره تئاتر کودک و نوجوان» در این عرصه را چگونه می‌بینید؟
جشنواره تئاترکودک ونوجوان می‌تواند یک رویداد تلقی شود که هویت وتمدن یک شهر را نشان می‌دهد. متأسفانه جای خالی این رویداد در اصفهان به خوبی حس می‌شود.
کدام موفق‌تر است؛ تئاتر کودک با بازیگران بزرگ‌سال یا خردسال؟ چرا؟
تئاتر کودک با بازیگر کودک و خردسال موفق‌تر است؛ چون ذهنیتی پاک و افکاری پر از تخیل و رؤیا دارند.
شما آثار زیادی در زمینه کودکان تولید کرده‌اید. کدام یک را بیشتر دوست دارید؟ علت آن چیست؟
من بیشتر آثار عروسکی را دوست دارم؛ چون با دنیای شیرین کودکی بیشتر همراه است. با عروسک و اسباب‌بازی، کودکان بهتر ارتباط برقرار می‌کنند و این نکته در یادگیری مؤثر است.
شرایط و وضعیت کیفیت و کمیت نمایش‌نامه‌های تئاتر کودک چگونه است؟
متأسفانه از لحاظ کیفیت و کمیت شرایط مناسبی ندارد؛ چون زیرساخت درستی موجود نیست. نمایش‌نامه خوب وفضای آموزشی خوب وجود ندارد. چندسالی است اهمیت چندانی به نمایش کودک درسطح حرفه‌ای داده نمی‌شود. امید است با مسئولان کنونی که برنامه‌هایی برای این رویداد دارند، آینده رو به رشد نمایش کودک را ببینیم.
ویژگی متفاوت بازیگران تئاتر کودک با هنرمندان فعال در دیگر ژانرها چیست؟
باید بگویم تفاوت چندان زیادی نیست. بازیگری در تئاتر کودک موفق‌تر است که کودکی خود را در درون رشد داده باشد و در مرحله اول خودش عالم کودکی‌اش را فراموش نکرده باشد.
برای حضور در بیست و هشتمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان برنامه‌ای دارید؟
ان‌شاءالله اگرفرصت و زمان اجازه بدهد، چرا که نه؟! حتما شرکت خواهیم کرد.
