به گزارش اصفهان زیبا؛ هجدهم ذی‌الحجه روزی است که رسول خدا(ص) پس از انجام حج در سال دهم هجری به هنگام مراجعت به مدینه، مردم را در وادی «غدیر» جمع کرد و فرمان خدا، یعنی منصوب‌شدن حضرت علی(ع) به امامت و ولایت بر امت را به آنان ابلاغ کرد.
پیامبر اسلام(ص) با معرفی امام علی(ع) به‌عنوان جانشین خویش، حجت را بر تمام مردمی که با دین بزرگ اسلام آشنایی داشتند تمام کرده و مسیری ابدی را برای جهانیان تبیین ساختند. اهمیت این رویداد بزرگ تاریخی به اندازه‌ای است که با گذشت قرن‌ها از این واقعه مهم، نگارگران بزرگ ایرانی، این موضوع را برای خلق آثار هنری خود انتخاب می‌کنند.
واقعه غدیر در نگاره‌های ایلخانی و صفوی
با نگاهی به تاریخ آثار مربوط به واقعه غدیر خم، تصاویری به چشم می‌آید که شامل نگاره‌های متعددی درباره وقایع تاریخی تشیع است. در کتاب «آثار الباقیه» چندین نگاره درباره روز غدیر و روز ولایت امیرالمؤمنین (ع) نمایش داده شده که در این آثار نکات جالبی به چشم می‌خورد. نخست اینکه در آن زمان برای نمایش پیامبر (ص) و امام علی(ع) از هاله نور زرد استفاده کرده و این شیوه بعدها در نقاشی‌ها و آثار جدیدتر نیز توسط سایر هنرمندان تقلید شد. درواقع این ایده، خود شیوه‌ای برای معرفی معصومین در آثار نگارگری شد.
نگارگری واقعه غدیر در دوره قاجار
تابلو نقاشی «شبیه واقعه غدیر» با قدمتی ۱۶7ساله در دوره قاجار و به سفارش سهراب خان تقدسی، از رجال دوره قاجار و توسط استاد حاجی فارسی نقاشی شده است. ابعاد و اندازه این اثر ۲۰۸ در ۱۵۳ سانتی‌متر است که با تکنیک رنگ‌روغن و به سبک شبیه قهوه‌خانه‌ای بر روی بوم پارچه‌ای بسیار ماهرانه و فاخر کشیده شده و از بین ۱۲۰هزار نفر حاضر و شاهد صحنه غدیر، تصاویر حدود صدنفر از افراد و شخصیت‌هایی که در واقعه غدیر حضور داشته‌اند را با ذکر اسامی برخی از آن‌ها به تصویر کشیده است.
در این اثر شاهد یک دودستگی به لحاظ نوری، در چهره افراد نقاشی‌شده هستیم. چهره‌های نورانی از اصحاب پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین(ع) که در واقعه غدیر با حضرت بیعت کردند به‌صورت ایستاده نقاشی شده و چهره‌های ظلمانی، یعنی افرادی که عناد داشتند و با وجودی که در واقعه غدیر حاضر بودند، پس از واقعه غدیر با امیرالمؤمنین بیعت نکردند، به‌صورت نشسته و یا نیمه‌ایستاده نقاشی شده‌اند.
این دوگانگی که با شدت نور در تابلو به نمایش گذاشته شده، همچنین نشان‌دهنده دوگانگی‌ای می‌تواند باشد که در تاریخ اسلام بر سر مسئله جانشینی پیامبر (ص) شکل گرفته است.
این اثر پس از ۱۸ سال که در نوبت مرمت بود، در سال ۱۳۸۷ شمسی توسط استاد سید عبدالحسین نجومی که از نقاشان برجسته کشور است، مرمت و احیا شد و همچنین استاد سید محسن کشفی با همکاری دیگر هنرمندان مرمت بخش خطاطی و زیرسازی و قطعه‌سازی اثر را برعهده گرفتند که طی یک‌سال‌ونیم کار مرمت این اثر به طول انجامید. از این اثر امروزه می‌توان به‌عنوان نمونه‌ای تاریخی و درعین‌حال هنری از واقعه غدیر خم نام برد.
استاد فرشچیان و نگارگری غدیر
استاد «محمود فرشچیان» چهره فاخر نگارگری جهان است که توانست با تلفیق‌کردن مکتب‌های نگارگری سنتی و نوین، به این هنر تاریخی رونق دوباره ببخشد.
آثار او در بسیاری از شهرهای جهان مانند پاریس، نیویورک، و شیکاگو به نمایش گذاشته شده‌است. از مشهورترین نگاره‌های استاد فرشچیان می‌توان به «عصر عاشورا»، «ضامن آهو»، «ابراهیم نبی»، «پنجمین روز آفرینش»، «یتیم‌نوازی علی علیه‌السلام» و «شمس و مولانا» اشاره کرد.
اما یکی از مهم‌ترین آثار استاد فرشچیان در زمینه نگارگری، تابلو «غدیر خم» است که تحت تأثیر این رویداد عظیم تاریخی خلق شده است. سبک هنری به‌کاررفته در این اثر «آکریلیک» است. در تصویری که استاد فرشچیان از این واقعه پراهمیت و با قلم توانمند خود درج کرده‌اند، حضرت رسول (ص) را کمی بالاتر از حضرت علی (ع) کشیده‌اند که نماد بالابودن پیامبر اکرم (ص) و جانشینی حضرت علی (ع) است.
در این تصویر دست پیامبر به‌سوی آسمان است و فضای بالا نمایانگر مرغان آسمانی و هاله‌ای از نور و روشنایی است که تأکید بر نفس جانشینی حضرت از سوی پروردگار است.
این فضای معنوی با چهره‌های شاد و متفاوت حاضران که نشان از تفاوت ملیت و قومیت دارد و حاکی از رضایت و پذیرش این حکم الهی از سوی حاضران است، توسط استاد به نمایش درآمده. در این فضا چهره چندین کودک که توسط والدینشان بالا گرفته شده‌اند، حاکی از این است که کودکان نیز شاهد این واقعه مهم هستند و این خود نشان از جدی تلقی‌کردن نکات تاریخی توسط استاد فرشچیان و اهمیت‌دادن به آنان در مسائل مهم دینی و تاریخی است.
بدرالسما، ادامه نگارگری علوی
رضا بدرالسما چهره مهم این روزهای نگارگری ایران است که شهرت خوبی در زمینه خلق آثار دینی و مذهبی دارد.
این نگارگر اصفهانی درباره آثار خود در زمینه عید غدیر می‌گوید: «چند اثر در رابطه با عید غدیر کار کرده‌ام. یکی از آثار تمثال دست مبارک پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) است. همین‌طور آخرین آیاتی که به پیامبر(ص) وحی شده نیز خطاطی شده است. در این اثر سه شیوه به کار گرفته شده که می‌توان به مکتب نگارگری مکتب اصفهان صفوی، مکتب نقاشی فرنگی قاجار و سبک نگارگری معاصر اشاره کرد. خطاطی نیز در این اثر اضافه‌شده که مکمل نقاشی است.»
رضا بدرالسما از هنرمندان دغدغه‌مند و متعهدی است که ارادت ویژه‌ای به امیرالمؤمنین (ع) داشته و به گفته خود، هرساله اثری جدید با موضوع غدیر خلق می‌کند.
ازجمله آثار غدیری این نگارگر برجسته می‌توان به تابلوهای «الیوم اکملت لکم دینکم»، «واقعه غدیر»، «من کنت مولا»، «علی ولی‌الله»، «غدیر» و ده‌ها اثر دیگر با محوریت این رویداد مهم تاریخی اشاره کرد.
شاید این ادعا درست باشد که رضا بدرالسما یکی از پرکارترین هنرمندان تاریخ نگارگری است. می‌توان گفت تعدد آثار این استاد اصفهانی در موضوعات گوناگون نشان از صحت این ادعا دارد.
روح‌الامین، رمز نوآوری در نگارگری شیعه
حسن روح‌الامین هنرمند جوانی است که آثار درخشانی را با موضوعات دینی و مذهبی خلق می‌کند.
نقاشی دیجیتال «فهذا علی» عنوان جدیدترین نقاشی او است که به مناسب عید غدیر به نمایش درمی‌آید.
نکتهجالب‌توجه درباره این اثر، خبر نصب‌شدن آن در حرم مطهر امام علی(ع) است که بی‌شک نشان از اقبال عمومی گسترده نسبت به آثار هنرمندان ایرانی دارد.
روح‌الامین در این اثر با به‌تصویرکشیدن قابی متفاوت از پیامبر اسلام(ص) و امیرالمؤمنین(ع)، روایتگر لحظاتی پیش از بالارفتن دست مبارک امام علی (ع) می‌شود.
البته نگاه متفاوت روح‌الامین نسبت به قاب‌های مهم این رویداد تاریخی، محدود به این اثر نیست. این نقاش جوان اثری نیز با عنوان «در مسیر غدیر» خلق کرده که حال‌وهوای همراهان پیامبر در مسیر رسیدن به غدیر خم را به تصویر می‌کشد. این دو اثر جدید روح‌الامین با تکنیک «نقاشی دیجیتال» تولیدشده که در تبیین سیر پیشرفت نگارگری ایرانی نکته حائز اهمیتی به شمار می‌رود.
